Ο "ΝΑΠΟΛΕΩΝ" ΤΟΥ GANCE ΠΟΛΛΕΣ ΔΕΚΑΕΤΙΕΣ ΜΕΤΑ

Βρισκόμαστε στα 1927. Ο γάλος Abel Gance (1889-1981) ολοκληρώνει το πλέον παράτολμο εγχείρημα τού μέχρι τότε κινηματογράφου: Τον "Ναπολέοντα", ένα περίπου εξάωρο (!) βωβό φιλμ (και, όπως θα δούμε, δεν βρίσκεται μόνο στη διάρκεια η πρωτοπορία του). Ο Gance είχε εμμονή με το θέμα του και δούλευε για χρόνια πάνω σ' αυτό.
Το απίστευτο για την εποχή έπος ξεκινά από τα παιδικά χρόνια του Ναπολέοντα Βοναπάρτη και φτάνει μέχρι την αρχή της παντοδυναμίας του στη Γαλλία, στις στάχτες της Γαλλικής Επανάστασης. Δεν περιλαμβάνει δηλαδή τους μετέπειτα πολέμους στην Ευρώπη ούτε την πτώση του. Κι αυτό επειδή, ούτε λίγο ούτε πολύ, οι 6 αυτές ώρες θα ήταν το πρώτο από τα πέντε (!) μέρη της ταινίας για τον στρατηλάτη. Βέβαια από έλλειψη χρημάτων τα υπόλοιπα μέρη δεν γυρίστηκαν ποτέ.
Ίσως σήμερα κάθε ιδεολογική ανάλυση του εγχειρήματος να φαντάζει μάλλον αφελής. Μακριά από κάθε λογής σχεδόν κριτική σκέψη, ο σκηνοθέτης ηρωοποιεί / θεοποιεί το ίνδαλμά του. Ο Ναπολέων του είναι αυστηρός, παθιασμένος για την πατρίδα, ηρωικός, μπορεί με ένα βλέμμα να εμπνεύσει υπακοή και αυτοθυσία στους στρατιώτες του και ταυτόχρονα είναι εξαιρετικά λιτοδίαιτος, μακριά από κάθε απόλαυση ή φιλοδοξία πλούτου. Για να μην πούμε για τα σχεδόν θεϊκά σημάδια που τον συνοδεύουν από μικρό (όπως ο αετός που πετά σχεδόν μόνιμα από πάνω του). Κάποιες φορές βέβαια μπορεί να φαντάζει απόμακρος και αλαζονικός (από παιδί ήδη), ακόμα και αντιπαθής, η όλη εικόνα όμως παραπέμπει μάλλον σε κάτι πολύ πάνω από το ανθρώπινο. Τι διάολο, μιλάμε για ήρωα, δίχως ίχνος ανθρώπινης αδυναμίας...
Μη πάρετε λοιπόν και πολύ σοβαρά την τόσο ηρωοποίηση. Εξ άλλου ο Gance φαίνεται να κρατά και μια διφορούμενη στάση απέναντι στη γαλλική επανάσταση και τους πρωταγωνιστές της (από τη δικαιοσύνη στην τρομοκρατία). Η αξία του φιλμ έγκειται σε καθαρά κινηματογραφικά στοιχεία. Οι διαρκείς πειραματισμοί περιλαμβάνουν τη χρήση τεράστιας οθόνης, συχνών διπλοτυπιών, εντυπωσιακού μοντάζ, ακόμα και ταυτόχρονης προβολής σε τρεις οθόνες, πράγμα βέβαια που δεν επετεύχθη στην εποχή του, αλλά σε κάποιες αποκατεστημένες επαναπροβολές. Εξαιρετικός είναι ο χειρισμός σκηνών πλήθους, οι οποίες μάλιστα αφθονούν. Φαίνεται απίθανο το πώς ο Gance κατορθώνει κάτι τέτοιο σε μια τόσο πρώιμη εποχή του σινεμά. Από την άλλη κάποιες εξαιρετικά δυνατές στιγμές, όπως η σκηνή της μάχης κάπου στα μισά του φιλμ, με την διαρκώς κλιμακούμενη ένταση και την αληθινή σφαγή που ακολουθεί - προάγγελος πολλών μεταγενέστερων σκληρών αντιπολεμικών σκηνών - καθώς και το μοντάζ της θυελλώδους συνεδρίας στη Συνέλευση σε αντιπαράθεση με τη μοναχική μάχη του ήρωα με τα κύματα σε μια μικρή βάρκα στα ανοιχτά της Κορσικής, νομίζω ότι μένουν ανεξίτηλα γραμμένες στη μνήμη μας. Και όχι μόνο. Το φιλμ επιφυλάσσει διαρκείς οπτικές εκπλήξεις, πειραματισμούς από τον εφευρετικότατο σκηνοθέτη και πρωτοποριακές έως και πειραματικές τεχνικές. Αλλά μια απλή ανάγνωση μιας οποιασδήποτε Ιστορίας του Κινηματογράφου θα σας μιλήσει περισσότερο και λεπτομερέστερα για όλα αυτά.
Η σημερινή θέαση του φιλμ συνίσταται αποκλειστικά σε παθιασμένους σινεφίλ. Πρόκειται για μια ιστορική σελίδα του παγκόσμιου σινεμά και αποτελεί must γι' αυτούς. Οι άλλοι πιστεύω ότι μάλλον θα βαρεθούν - παρά το ότι η εικόνα μπορεί νομίζω να συνεπάρει και σήμερα.