ΕΝΑΣ ΠΑΡΑΞΕΝΟΣ ΤΣΕΧΙΚΟΣ ΓΑΤΟΣ ΜΙΑ ΜΕΡΑ...

Έχω ξαναγράψει για το φαινόμενο του τσέχικου (τότε τσεχοσλοβάκικου) κινηματογράφου της δεκαετίας του 60. Σε μια απόλυτη σχεδόν ρήξη με τα δόγματα του σοσιαλιστικού ρεαλισμού - και σε συνδυασμό φυσικά με την πολιτική φιλελευθερισμού που κατέληξε στην "'Ανοιξη της Πράγας" - μας έδωσε ποικιλία ταινιών. Πολλές φορές με παιχνιδιάρικο στιλ, με χρήση ποικίλων κινηματογραφικών μέσων, με χιούμορ και πάντοτε με κριτική κοινωνική ματιά.
Το 1963 λοιπόν ο Vojtech Jasny γυρίζει το "Ένας Γάτος μια Μέρα" (Az prijde kocour). Πρόκειται για ένα είδος σύγχρονου παραμυθιού που διαδραματίζεται σε μια πόλη της Τσεχοσλοβακίας. Αρχικά έχουμε ένα σύντομο πορτρέτο μερικών από τους κατοίκους, με τις καθημερινότητες και, φυσικά, με τα ελαττώματα και τις απάτες τους (ναι, υπήρχαν πολλές τέτοιες στον "σοσιαλιστικό παράδεισο").  Βασικοί αντίθετοι πόλοι ένας ρομαντικός, ιδεολόγος δάσκαλος και ο φιλόδοξος, καταπιεστικός και, κυρίως, υποκριτής διευθυντής του σχολείου. Μια μέρα θα φτάσει εκεί ένας πλανόδιος "μαγικός" θίασος. Ο επικεφαλής του έχει έναν υπέροχο γάτο με... γυαλιά. Όταν βγάζουν τα γυαλιά του γάτου οι άνθρωποι γίνονται χρωματιστοί: Ο καθένας παίρνει ένα χρώμα ανάλογο με το βασικό του ελάττωμα: Αποκαλύπτονται έτσι οι κλέφτες, οι ψεύτες, οι απατεώνες, οι άπιστοι, αλλά και οι ερωτευμένοι. Όπως είναι φυσικό, η πτώση των μασκών θα επιφέρει κοινωνικό χάος και αυτοί που περισσότερο θίγονται θα αποφασίσουν να ξεφορτωθούν τον επικίνδυνο γάτο. Εν μέσω αυτών ο δάσκαλος θα ερωτευτεί την όμορφη ακροβάτιδα του θιάσου.
Η δομή της ταινίας είναι παράδοξη. Πρόκειται για μια ασυνήθιστη μίξη "κανονικού" σινεμά, παραμυθιού, μιούζικαλ, σουρεαλιστικών καταστάσεων, σλάπστικ και σκηνών από "μαγικές" παραστάσεις τσίρκου, έντονα επηρεασμένες από το Μαύρο Θέατρο της Πράγας. Επίσης χαρακτηριστικό είναι το συνεχές παιχνίδι με τα χρώματα. Φυσικά η πρόθεση σάτιρας της κοινωνίας και κατάδειξης και καυτηριασμού των ελαττωμάτων και της υποκρισίας της είναι σαφής και αποτελούν το στόχο του φιλμ. Γι' αυτό άλλωστε μιλάμε για την ιδιαιτερότητα του τσεχοσλοβακικού σινεμά της εποχής, που δεν δίσταζε να αποκαλύπτει τα κακώς έχοντα του συστήματος.
Το πρόβλημα κατά τη γνώμη μου είναι ότι όλα αυτά τα ετερόκλητα στοιχεία δεν δένουν πάντοτε αρμονικά. Συχνά βρήκα τις σκηνές μιούζικαλ (κυρίως), μακρόσυρτες και βαρετές και, τελικά, το συνολικό αποτέλεσμα μάλλον δίχως συνοχή. Ωστόσο δεν παύει να αποτελεί δείγμα ενός ιδιαίτερου, ιδιόρρυθμου σινεμά, που κάποια στοιχεία του, η τόλμη και η φρεσκάδα και η ελευθερία της φόρμας για παράδειγμα, μπορούν να εντυπωσιάζουν μέχρι σήμερα.