"ΤΟ ΜΙΚΡΟ ΨΑΡΙ" ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΘΙΚΗ ΕΞΑΘΛΙΩΣΗ

«Το Μικρό Ψάρι» του 2014 είναι η τέταρτη ταινία του Γιάννη Οικονομίδη και, κατά τη γνώμη μου, η ωριμότερή του. Στο φιλμ αυτό το διαρκές υβρεολόγιο (σήμα κατατεθέν του δημιουργού, που προσέδιδε μια ένταση και βιαιότητα σχεδόν σωματική στα προηγούμενα φιλμ του, κυρίως τα δύο πρώτα) έχει κάπως υποχωρήσει, για να δώσει τη θέση του σε μια πιο βαθιά, αλλά εξ ίσου συγκλονιστική εσωτερική αγωνία.

Ο ήρωας είναι ένας αποφυλακισμένος, που δουλεύει σε φούρνο, ταυτόχρονα όμως είναι και πληρωμένος δολοφόνος, εκτελώντας συμβόλαια θανάτου. Μοναχικός, λιγομίλητος, υπόκειται διαρκώς λεκτική βία από παντού γύρω του. Την αντιμετωπίζει όμως στωικά, σιωπηλά,, ζει ασκητικά και δίνει όλα σχεδόν τα (μπόλικα) λεφτά που βγάζει στον αδελφό του φυλακισμένου Λεωνίδα, ο οποίος του έχει σώσει τη ζωή, για να πάρει σάρκα και οστά ένα παράτολμο σχέδιο απόδρασης του τελευταίου. Όταν όμως ο ήρωάς μας νοιώσει προδομένος, η βία είναι πλέον μονόδρομος.

Όπως καταλάβατε η ταινία δανείζεται πολλά από τα φιλμ νουάρ (του Μελβίλ κυρίως). Ο μοναχικός, λιγομίλητος ήρωας, δολοφόνος μεν, αλλά με μια προσωπική, άτεγκτη ηθική, αποτελεί αρχετυπική φιγούρα του είδους. Παράλληλα ο Οικονομίδης κάνει για μια ακόμα φορά μια σκληρότατη, άγρια θα λέγαμε, κριτική της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας της κρίσης. Η παρακμή της - κι αυτό δείχνεται ξεκάθαρα - δεν είναι μόνο οικονομική, αλλά πρώτιστα ηθική: Η εκπόρνευση, η έλλειψη κάθε δισταγμού μπροστά στην απόκτηση χρήματος, η απάτη, η παντελής απουσία ηθικής από τον εργασιακό χώρο μέχρι οπουδήποτε, η εκμετάλλευση, είναι τα στοιχεία που κυριαρχούν σ’ αυτή. Μπροστά σ’ αυτή την ηθική εξαθλίωση ένας πληρωμένος φονιάς μοιάζει να είναι πολύ πιο ηθικός, τίμιος και δίκαιος από τον βόρβορο που τον περιβάλλει. Κι αυτό σπάνια έχει δειχτεί, νομίζω, τόσο ξεκάθαρα στο σινεμά (και όχι μόνο το ελληνικό). Όπως επίσης και ο κοινωνικός εγκλωβισμός, η βαθύτατη μοναξιά η από παντού πίεση του πρωταγωνιστή που γίνεται αφόρητη.

Όλα τα παραπάνω συνεπικουρούνται τόσο από την εσωτερική, εξαίρετη ερμηνεία του Βαγγέλη Μουρίκη, όσο και από την απροσδόκητα εντυπωσιακή ερμηνεία του γνωστού δημιουργού κόμικς (και παντελώς ερασιτέχνη ηθοποιού) Πέτρου Ζερβού στο ρόλο του γείτονα και μοναδικού ίσως φίλου του ήρωα.

Όπως καταλάβατε βρήκα την ταινία έως και συγκλονιστική. Και μάλιστα δίχως να επικεντρώνεται τόσο στην κατάδειξη της βίας καθεαυτής. Είναι η ψυχολογική βία αυτή που πραγματικά τσακίζει κόκαλα.