Η ΚΟΣΜΟΠΟΛΙΤΙΚΗ "ΜΑΣΚΑ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ"

Ο Jean Νegulesco (1900-1993), ρουμανικής καταγωγής, υπήρξε ένας από εκείνους τους παλιούς χολιγουντιανούς δημιουργούς με τις πολλές ταινίες στο ενεργητικό τους – μάλλον άγνωστες οι περισσότερες σήμερα – που, ωστόσο, σε καμιά περίπτωση δεν μπορούν να θεωρηθούν κακοί. Απλώς ξεχασμένοι. Άλλωστε αρκετές από αυτές είχαν πάρει πολύ καλές κριτικές. Το 1944 πάντως αναλαμβάνει να μεταφέρει στην οθόνη το καλό βιβλίο του Eric Ambler «Η Μάσκα του Δημήτριου» και τα καταφέρνει νομίζω μια χαρά.

Το βιβλίο – και η ταινία – ακολουθούν τα βήματα ενός συγγραφέα στην αναζήτηση του διαβόητου κακοποιού Δημήτριου Μακρόπουλου, ενός έλληνα της Σμύρνης. Ο συγγραφέας βλέπει το πτώμα του εγκληματία στην Κωνσταντινούπολη, ακούει γι’ αυτόν και την μακρόχρονη εγκληματική του δράση, γοητεύεται με μάλλον νοσηρό τρόπο από την τρομακτική αυτή προσωπικότητα και αποφασίζει να σχηματίσει το πολύπλοκο παζλ των εγκλημάτων του, που ξεκινούν από τη Σμύρνη πριν την καταστροφή του 1922 και, περνώντας από την Αθήνα, το Βελιγράδι, τη Βιέννη και αλλού, καταλήγουν στο Παρίσι και σε απροσδόκητες αποκαλύψεις.

Πάνω σ’ αυτό το πρωτότυπο, νομίζω, μοτίβο, πλέκεται ένα γαϊτανάκι από συνωμοσίες, προδοσίες, κατασκοπεία, απάτες και σατανικά σχέδια, αρκετά από τα οποία έχουν σχέση με τη μπερδεμένη πολιτική κατάσταση της Ευρώπης και των Βαλκανίων στο μεσοπόλεμο. Από το φιλμ έχουν αφαιρεθεί κάποιες από τις ιστορικές και πολιτικές αναφορές που υπάρχουν στο βιβλίο, αφήνοντας το καθαρό μυστήριο και το σασπένς να κυριαρχήσουν. Ο πρωταγωνιστής, ο πάντοτε χαρακτηριστικός Πίτερ Λόρε, γράφει όπως πάντα στην οθόνη, ενώ η ασπρόμαυρη φωτογραφία, με τα κοντράστα μαύρου – άσπρου και τις μακριές σκιές, είναι σαφώς επηρεασμένη από τον γερμανικό εξπρεσιονισμό, προσδίδοντας έτσι στην ταινία μια υποβλητική ατμόσφαιρα. Όσο για τον Δημήτριο, αποτελεί ένα είδος ενσάρκωσης του αρχετυπικού Κακού, μια φιγούρα αδίστακτη, δίχως τύψεις για τα όσα πράττει και προκαλεί, που εμπνέει έναν ανεξέλεγκτο, σχεδόν στα όρια του μεταφυσικού, φόβο στους γύρω του, ακόμα και στις ερωμένες του.

Καλό, ατμοσφαιρικό και, όπως είπα και πριν, πρωτότυπο φιλμ, στα όρια του νουάρ, και μάλλον άγνωστο νομίζω σήμερα, το οποίο διαθέτει και το ενδιαφέρον (για εμάς) στοιχείο του ότι μεγάλο μέρος του διαδραματίζεται στην ταραγμένη περιοχή μας, τα Βαλκάνια. Πάντως, για να μην σας καλλιεργήσω τέτοιου είδους προσδοκίες, είναι γυρισμένο σε αμερικάνικα στούντιο και όχι στις ποικίλες πόλεις όπου διαδραματίζεται η κοσμοπολίτικη δράση του. Κάτι τέτοιο θα ήταν αδύνατο άλλωστε, αφού το 1944 η Ευρώπη αιματοκυλιόταν από τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο…