"ΟΙ ΒΟΣΚΟΙ" ΩΣ ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΤΙΚΟΤΕΡΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΙΝΕΜΑ

Ο Νίκος Παπατάκης, γεννημένος το 1918, έχει ζήσει κυρίως στο Παρίσι. Με 5 μόνο ταινίες στο ενεργητικό του, κάποιες απ' αυτές ελληνικές, αποτελεί μια ειδική περίπτωση για το ελληνικό σινεμά (θεωρώ τη "Φωτογραφία" από τα καλύτερα ελληνικά φιλμ). Το 1967 γυρίζει του "Βοσκούς", που μέχρι σήμερα δεν νομίζω ότι μοιάζει με οτιδήποτε έχει γυριστεί ποτέ στη χώρα μας.
Τοποθετημένη στην ελληνική επαρχία της εποχής, με ένα πολύπλοκο σενάριο και πάρα πολλές αναφορές σε είδη ή καταστάσεις, δίνει σαν πρώτη αίσθηση την εντύπωση κινηματογραφικού αχταρμά. Ώσπου κάποια στιγμή συνειδητοποιείς ότι αυτό είναι απόλυτα ηθελημένο και ελεγχόμενο, ότι αυτό ακριβώς ήθελε να κάνει: έναν αχταρμά που είναι τελικά η πιστότερη εικόνα της ελληνικής πραγματικότητας (της εποχής τουλάχιστον, που νομίζω ότι ήταν σχιζοφρενικότερη απ' ότι σήμερα).
Ας εξηγήσω λίγο τι εννοώ: Έχουμε μάθει να μιλάμε για ελληνική οπισθοδρόμηση σε σχέση με προηγμένες χώρες και δεν αμφιβάλλω ότι κάτι τέτοιο συμβαίνει. Το 1967 όμως τα πράγματα ήταν πολύ χειρότερα: Τα κοινωνικά φαινόμενα των 60ς βρίσκονταν ακριβώς στη στιγμή της έκρηξης, τα ταμπού έπεφταν το ένα μετά το άλλο, όλοι πίστευαν ότι ο κόσμος άλλαζε. Η Ελλάδα αντίθετα - όπως ακριβώς βλέπουμε στο φιλμ - βρισκόταν ακόμα σε σχεδόν φεουδαρχική κατάσταση, με μεγάλο αγροτικό πληθυσμό, με τσιφλικάδες και πάμφτωχους άκληρους, με προίκες και φόνους "για την τιμή" (εννοείται σεξουαλικής φύσης τιμή κυρίως), με λίγη πληροφόρηση για τον χαμό που γινόταν έξω (η οποία ερχόταν εδώ με δευτερεύοντα και κακοχωνεμένα στοιχεία όπως η μόδα του μίνι)... και καπάκι έσκασε και η χούντα, που αποτέλειωσε τα πράγματα και μας απέκοψε οριστικά από το διεθνές γίγνεσθαι (στην ταινία ακούγονται μάλιστα και αυτούσια τσιτάτα από τους παρανοϊκούς λόγους του Παπαδόπουλου).
Αυτή ακριβώς η κατάσταση περιγράφεται. Βουτάμε κι εμείς σε μια Ελλάδα όπου το μίνι και το τρακτέρ συνυπάρχουν με τις ειδωλολατρικής καταγωγής και μαγικής φύσης δυσειδαιμονίες και τελετουργίες, όπου οι εξαθλιωμένοι αγρότες σχεδόν δεν θεωρούνται άνθρωποι από τους προύχοντες, όπου ο δεσπότης και ο τσιφλικάς είναι η απόλυτη εξουσία (βρισκόμαστε βλέπετε σε χωριό και δεν υπάρχουν πολλοί μπάτσοι), όπου ο σκοταδισμός βασιλεύει, όπου οι μαρξιστικής φύσης πολιτικές αναφορές πανε μαζί με με τον άκρατο συντηρητισμό, όπου το όραμα της πλούσιας και ελεύθερης Ευρώπης μπερδεύεται με τις εθνικές αρτηριοσκληρώσεις και "υποχρεώσεις". Οι παραπομπές βρίθουν: Από την αρχαία τραγωδία μέχρι τις τότε πολιτικές συνθήκες, οι νύξεις για ομοφυλόφιλους πόθους ή/και κρυφές τέτοιες σχέσεις συνυπάρχουν με τα εγκλήματα τιμής, οι ρόλοι άντρα - γυναίκας, θύτη - θύματος, σαδιστή - μαζοχιστή, ανώτερου - κατώτερου διαρκώς εναλλάσονται (ιδαίτερα - με συνειδητά μη ρεαλιστικό τρόπο - στις τελευταίες σκηνές) και η πολιτικοκοινωνική κατάσταση μπερδεύεται με ψυχολογία και φροϊδισμό.
Η ταινία έχει σαφείς ιδιορυθμίες: Σε όλο το πρώτο μέρος δεν καταλάβαινα ακριβώς τι δεν πήγαινε καλά. Παρατηρούσα κάποιες σποραδικές "κουφές" σκηνές, κάποιες παράξενες, στομφώδεις ηθοποιίες, κάποιες περίεργες ατάκες, σα να έβγαιναν από βιβλία με ξύλινη γλώσσα, όμως το δράμα προχωρούσε κανονικά. Στο δεύτερο μέρος τα πράγματα απογειώνονται, ή μάλλον γίνονται πέρα για πέρα σουρεαλιστικά, καθώς η μία απιθανότητα και κουφή κατάσταση διαδέχεται την άλλη και το πράγμα γίνεται όλο και πιο περίπλοκο, αλλά και αυθαίρετο. Και τότε μόλις (στα μισά της ταινίας, πιστέψτε με) συνειδητοποίησα ότι τόση ώρα βλέπω μια αναρχική σάτιρα και όχι ένα δράμα, που σκοπό έχει να μην αφήσει τίποτα όρθιο σε μια υπανάπτυκτη και διχασμένη χώρα, όπου ο σκηνοθέτης χρησιμοποιεί απόλυτα ηθελημένα όχι μόνο σουρεαλιστικές κταστάσεις, αλλά και πολλές απόλυτα σουρεαλιστικές μεμονωμένες εικόνες και σκηνές. Και τότε μόνο αφέθηκα στο ρυθμό και στις αυθαιρεσίες της... και το απόλαυσα. Κι όταν τέλειωσε τουλάχιστον εγώ συμφώνησα με την άποψη ότι πρόκειται για μια από τις σημαντικότερες ταινίες του ελληνικού σινεμά. Ή τουλάχιστον από τις πιο παράξενες.
ΥΓ: Στους ρόλους του πρωταγωνιστικού ζευγαριού θα απολάυσετε τον μετέπειτα γνωστό θεατρικό συγγραφέα Γιώργο Διαλεγμένο και μια νεαρότατη Όλγα Καρλάτου.