ΤΟ "TRUST" ΚΑΙ ΟΙ ΙΔΙΟΡΥΘΜΙΕΣ ΤΟΥ HARTLEY

Θυμάστε τον Hal Hartley; Είναι ένας ανεξάρτητος αμερικανός σκηνοθέτης, που δημιούργησε ένα προσωπικό στιλ στη δεκαετία του 90 κυρίως. Στη συνέχεια παρήκμασε όσο λίγοι άλλοι και σήμερα γυρίζει σπάνια ταινίες, οι ποίες περνούν μάλλον απαρατήρητες. Στην καλή εποχή του ωστόσο μας έδωσε απολαυστικά (κατά τη γνώμη του τουλάχιστον) δείγματα δουλειάς.

Το 1990 γυρίζει τη δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία του, το  «Trust”, όπου συναντάμε όλα τα γνώριμα χαρακτηριστικά του ύφους του.  Η ιστορία αναφέρεται σε δύο αληθινούς outsiders (loosers θα τους χαρακτηρίζαμε επίσης), τη συνάντηση και τον έρωτά τους. Σας ακούγεται πολύ σοβαρό; Καθόλου. Είναι το ιδιαίτερο στιλ του Χάρτλει  που «μεταλλάσει» ένα από τη φύση του «βαρύ» θέμα σε μια ιδιόρρυθμη, συχνά διασκεδαστική εμπειρία. Ίσως κάποιους να ξενίσει, αν όμως δεν αποζητάτε μια απόλυτα mainstream κατάσταση, νομίζω ότι θα το ευχαριστηθείτε.

Εκείνος είναι ένας αντικοινωνικός, οργισμένος με τα πάντα τύπος, που ζει με τον καταπιεστικό (στα όρια του psycho) πατέρα του, είναι  διανοούμενος, ιδιοφυία στα ηλεκτρονικά,  αλλάζει δουλειές σαν πουκάμισα, αφού δεν ανέχεται τις καταστάσεις που δημιουργούνται εκεί και, καλού – κακού, κουβαλά μόνιμα μαζί του μια… χειροβομβίδα. Εκείνη είναι μια αφελής κοπέλα με μηδενικά ενδιαφέροντα, που παρατά το σχολείο, διώχνεται από το σπίτι της  και, επί πλέον, μένει έγκυος από έναν ανεγκέφαλο αθλητή γκόμενο. Οι δύο αυτοί παντελώς ανόμοιοι άνθρωποι θα συναντηθούν, θα ερωτευτούν και θα φτιάξουν μια πολύ ιδιότυπη σχέση που θα τους αλλάξει.

        Το στιλ του Χάρτλει συνδυάζει  τρυφερότητα, ρομαντισμό ακόμα,  παράδοξο χιούμορ, απίθανες καταστάσεις και ατάκες, κοφτό μοντάζ  και μια έντονη αποστασιοποίηση, ένα είδος απόστασης του δημιουργού από τα τεκταινόμενα. Αυτό φαίνεται κυρίως στις ηθοποιίες. Όλοι μιλούν (επίτηδες φυσικά) κάπως μηχανικά, με σύντομες ατάκες, σαν στημένοι. Δεν νομίζω ότι μπορώ να το κάνω  περισσότερο κατανοητό αν δεν το δείτε οι ίδιοι. Το παράξενο αυτό στιλ πάντως συχνά γίνεται, νομίζω,  πηγή διασκέδασης για τον θεατή. Όλες αυτές οι ιδιαιτερότητες πάντως, που θυμίζουν άλλες αντίστοιχες των καλών αμερικάνικων ανεξάρτητων ταινιών,  δεν κρύβουν την τρυφερότητα που προαναφέραμε, την αγάπη του δημιουργού για τους παράξενους ήρωές του, την αισιόδοξη άποψη ότι όλα μπορούν να ταιριάσουν μεταξύ τους, ότι για όλους υπάρχει κάπου μια «αδελφή ψυχή». Προς θεού, όχι με οποιονδήποτε διδακτικό τρόπο – μην πάει καθόλου το μυαλό σας εκεί – αλλά με τρόπο  πρωτότυπο, παιχνιδιάρικο,  απολαυστικό. Αν είστε λάτρης ου ανεξάρτητου αμερικάνικου σινεμά, θεωρώ την περίπτωση Χάρτλει της δεκαετίας ου 90 απόλυτα «must”, ενώ το «Trust” μια από τις πιο αντιπροσωπευτικές δουλειές του.

"ΑΠΛΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ", ΑΣΤΕΙΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ

Γνωρίζετε τον Hal Hartley; Έναν εξαίρετο αμερικάνο ανεξάρτητο σκηνοθέτη, που δυστυχώς είχε μάλλον μικρή διάρκεια, κάνοντας μια σειρά από ιδιόρυθμες ταινίες στα πρώτα χρόνια των 90ς και μετά... το χάος (η τελευταία μεγάλη του έγινε το 2006). Το "Simple Men" πάντως του 1992 είναι νομίζω από τις πιο καλές και πλέον χαρακτηριστικές του πολύ προσωπικού του ύφους.
Η ταινία αφηγείται τις περιπέτειες δύο απένταρων αδελφών που ψάχνουν τον χαμένο και σχεδόν άγνωστο σ' αυτούς πατέρα τους. Ο ένας γιατί το θέλει πολύ, ο άλλος με το ζόρι, επειδή έχει μπλεξίματα με την αστυνομία και καλό είναι να την κάνει, οπότε... Θα καταλήξουν σε ένα μπαρ και αγρόκτημα που έχει μια δυναμική γυναίκα, όπου πολλά παράξενα και αστεία θα συμβούν.
Το φιλμ είναι τρυφερό, γλυκό, ανθρώπινο και ταυτόχρονα πολύ αστείο. Προσοχή όμως: Το χιούμορ του Hartley είναι πολύ προσωπικό και ίσως κάποιοι να μη γελάσουν. Οι βασικές επιροές του είναι, νομίζω, από τον Τζάρμους, αφού ο Hartley φτιάχνει ένα κάπως παρόμοιο κλίμα στις καλές ταινίες του. Για μένα η βασική του αρετή (και πηγή του χιούμορ) είναι οι απίστευτοι χαρακτήρες των ηρώων του και όσων τους περιβάλλουν. Στην ουσία πρόκειται για μια πινακοθήκη λίγο - πολύ λοξών τύπων, τους οποίους ο σκηνοθέτης αντιμετωπίζει με κατανόηση και τρυφερότητα. Ο ερωτοχτυπημένος σερίφης που λέει συνεχώς ατάκες για το πόσο άδικη και μαύρη είναι η ζωή, ο 70άρης αναρχικός πατέρας που απαγγέλει τσιτάτα του γνωστού επαναστάτη αναρχικού Μαλατέστα, η αλλόκοτη νεαρή ρουμανικής καταγωγής ερωμένη του, ο στα όρια της παράνοιας πρώην σύζυγος της ιδιοκτήτριας του μπαρ, ο βοηθός της με το κόλλημα με το παλιό ροκ, ο γαλλομαθής βενζινάς, είναι μερικοί απ' αυτούς που συνθέτουν τον ξεκαρδιστικό (για μερικούς τουλάχιστον) και "χαριτωμένο" - έστω κι αν μερικοί... χμμμ... - μικρόκοσμο του Χάρτλεϊ. Από την άλλη σκηνές όπως αυτή του χορού στο μπαρ, με την Elina Lowenson στα καλύτερά της, μένουν χαραγμένες στη μνήμη με το αλλόκοτο και πάντα αστείο ύφος τους. Οι ατάκες είναι κοφτές, οι διάλογοι επίσης. Ορισμένες καταστάσεις είναι στα όρια του σουρεαλισμού. Βρισκόμαστε στην καρδιά του ανεξάρτητου αμερικάνικου σινεμά στις καλές - για μένα - στιγμές του.
Προσωπικά, όπως καταλάβατε, το φιλμ αυτό μ' αρέσει πολύ. Και το χιούμορ και η τρυφερότητα κι η ανθρωπιά που αποπνέει, η γενική αίσθηση του "άσε τον κόσμο να είναι όπως θέλει ο καθένας" ή, αν προτιμάτε, "κι οι ιδιόρυθμοι έχουν μια θέση σ΄αυτόν τον κόσμο, ιδιαίτερα αν δεν πειράζουν κανέναν". Σας προειδοποιώ όμως: Το "Simple Men" και ο Hartley της σύντομης καλής περιόδου του θα αρέσουν μόνο σε ανθρώπους που τη βρίσκουν με δημιουργούς ιδιόρυθμους όπως ο Τζάρμους, που προανέφερα, ή ο Καουρισμάκι. Οι υπόλοιποι ας ψάξουν για πιο συμβατικές κωμωδίες.