"TAR": ΙΔΙΟΦΥΙΑ ΚΑΙ ΠΑΘΗ

 

Το 2022 ο Todd Fields γυρίζει την τρίτη του ταινία, το εντυπωσιακό "Tar", με την Κέιτ Μπλάνσετ εκπληκτική στον ομώνυμο ρόλο. Από τα φιλμ που δίχασαν, για το οποίο ωστόσο ακόμα και οι πολέμιοι συμφωνούν για την εξαιρετική ερμηνεία της (απλώς το αναφέρω, δίχως να πιστεύω ότι μια μεγάλη ερμηνεία από μόνη της μπορεί να κάνει μια μεγάλη ταινία). 

Η ιστορία διαδραματίζεται στο χώρο της κλασικής μουσικής. Η Ταρ είναι διάσημη μαέστρος, ίσως η μεγαλύτερη εν ζωή σήμερα και διευθύνει μια από τις σημαντικότερες ορχήστρες του κόσμου, τη Φιλαρμονική του Βερολίνου. Παθιασμένη με τη δουλειά της, είναι δηλωμένη λεσβία και συζεί με την πρώτη βιολονίστρια της ορχήστρας, έχουν μάλιστα υιοθετήσει και ένα κοριτσάκι. Όλη αυτή όμως η απαστράπτουσα κατάσταση αρχίζει σιγά σιγά να μας αποκαλύπτει κάποιες ρωγμές, που γίνονται όλο και εμφανέστερες...

Η ταινία, με πολλές συζητήσεις για την κλασική μουσική (η Ταρ ετοιμάζεται για πρώτη φορά να διευθύνει την 5η Συμφωνία του Μάλερ), αγγίζει ταυτόχρονα πολλά θέματα. Το σημαντικότερο ίσως είναι η σχέση του έργου του καλλιτέχνη και της προσωπικότητάς του. Μπορούμε να θαυμάζουμε ένα μεγάλο δημιουργό όταν ξέρουμε αρνητικά πράγματα για τον ίδιο; Πρέπει να ξεχνάμε ότι, πιθανόν, να  υπήρξε αρνητικός ως άνθρωπος και να απολαμβάνουμε μόνο το μεγάλο έργο που μας άφησε; Αυτή είναι η θέση της Ταρ στην ταινία. Συγχρόνως το φιλμ εξετάζει την κατάσταση στους χώρους της υψηλής τέχνης (η κλασική μουσική νομίζω ότι είναι απλώς ένα παράδειγμα), αποκαλύπτοντας ότι κυριαρχούν κι εκεί τα ίδια πάθη, οι ίδιες συγκρούσεις, παρόμοια κρυμμένα μυστικά, οι ίδιες "πισώπλατες μαχαιριές" και, πάνω απ' όλα, η ίδια δίψα για δύναμη και εξουσία όπως και σε πολύ "ευτελέστερους" και καθημερινούς χώρους. Επίσης καυτηριάζει την συχνά ηλίθια πολιτική ορθότητα της εποχής μας, που τείνει να δημιουργήσει μια νέα γενιά πουριτανών και φανατικών, που αποτελούν την άλλη όψη του νομίσματος αυτών που γνωρίζαμε έως μερικά χρόνια πριν. Και βέβαια, ανεξάρτητα από το αν "μένει το έργο ή θα πρέπει να μας απασχολεί και η προσωπικότητα του καλλιτέχνη;", το φιλμ καταδεικνύει το ότι ο ίδιος ο καλλιτέχνης δεν μπορεί να μείνει απομονωμένος σε μια γυάλινη φούσκα υπέροχης τέχνης. Η πραγματικότητα, η καθημερινότητα, η ζωή γύρω του, πάντα έχουν τη δύναμη να εισβάλλουν καταστρέφοντας το προστατευτικό αυτό κέλυφος. Είναι οι ρωγμές που λέγαμε στην αρχή που όλο και μεγαλώνουν... Σχολιάζει επίσης την κατάρρευση που μπορεί να επέλθει σε οποιονδήποτε από την υπερβολική προσήλωση στη δουλειά του, από μία, τελικά, μονομανία (τα παράξενα που συμβαίνουν στην καθημερινότητά της ηρωίδας είναι αληθινά ή αποκυήματα του κουρασμένου μυαλού της;).

Η ταινία ξέρω ότι ενόχλησε παρουσιάζοντας αρνητικά μία γυναίκα σε θέση εξουσίας (και μάλιστα λεσβία), αφού, όπως βαθμιαία αποκαλύπτεται, η προσωπικότητα της υπερταλαντούχας και διάσημης Ταρ είναι αρνητική και δρα με αρκετά ιδιοτελή κριτήρια. Ωστόσο νομίζω ότι αυτή ακριβώς είναι η παγίδα της πολιτικής ορθότητας. Η διαφορετικότητα οφείλει να είναι σεβαστή (και σ' αυτό είμαι κάθετος, δίχως την παραμικρή παρέκκλιση), αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να αγιοποιείται. 

Γενικά η ταινία μου άρεσε, αν και "βαριά", (νομίζω ότι θα κουράσει πολλούς με τις συζητήσεις περί μουσικής και τέχνης ευρύτερα και τη μεγάλη της διάρκεια). Πιστεύω όμως ότι αποτελεί πραγματική "τροφή για σκέψη".