ΠΑΡΑΚΜΗ ΚΑΙ ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΣΤΟ "ΣΑΝΑΤΟΡΙΟ ΤΗΣ ΚΛΕΨΥΔΡΑΣ"

Ο πολωνός σκηνοθέτης Wojcech Has (1925-2000) ανήκει στη μικρή ομάδα των πλέον παράξενων δημιουργών στην ιστρία του κινηματογράφου. Η γοητεία της ατέλειωτης, ελλειπτικής και δίχως σταματημό αφήγησης μπλέκεται στο έργο του με τον σουρεαλισμό και το παράλογο, ενώ οι ονειρικές εικόνες κυριαρχούν. Ίσως το αποκορύφωμα όλων αυτών βρίσκεται στο "Σανατόριο της Κλεψύδρας", μια παντελώς φευγάτη ταινία του 1973.
Μην ψάχνετε για πλοκή ή λογικό ειρμό γεγονότων. Ο ήρωας φτάνει σε έναν ερειπωμένο πύργο στο πουθενά (θα μπορούσε να είναι ο πύργος του Δράκουλα), που περιβάλλεται από έρημο, χιονισμένο τοπίο, αναζητώντας τον πατέρα του. Αρχικά δεν υπάρχει κανείς. Μετά εμφανίζεται ένας γιατρός που θα τον πληροφορήσει κάτι σαν "μπορούμε να γυρίζουμε πίσω στο χρόνο, έτσι οι ασθενείς μας είναι τώρα νεκροί, αλλά κάποια στιγμή ίσως ξαναζωντανέψουν" ή κάτι τέτοιο, δείχνοντάς του το πτώμα (;;;) του πατέρα του. Υπάρχει κάπου και μια νοσοκόμα και στη συνέχεια η ιστορία παύει να είναι ιστορία και γίνεται μια σειρά συνειρμικών σκηνών που πάει μπρος - πισω στο χρόνο και όπου τα παράλογα συμβαντα έχουν τον πρώτο λόγο.
Μην  προσπαθήσετε να αποκωδικοποιήσετε την πλοκή και να φανταστείτε τι ακριβώς γίνεται. Το όλο φιλμ λειτουργεί κάπως σαν την "Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων". Ο ήρωας, π.χ., μπαίνει κάποια στιγμή κάτω από ένα κρεβάτι σε ένα κλειστό δωμάτιο και βρίσκεται ξαφνικά σε μια πλατεία πόλης γεμάτη κόσμο. Τέτοια πράγματα, για να σας δώσω να καταλάβετε. Ένα από τα πλέον καθηλωτικά στοιχεία του φιλμ είναι οι φοβερές, ονειρικές εικόνες του. Παντού κυριαρχεί μια έντονη αίσθηση παρακμής. τα πάντα είναι ερειπωμένα, εγκαταλειμένα, ξερά, αραχνιασμένα. Και, παράλληλα με αυτό το κλίμα απόλυτης παρακμής, υπάρχει και έντονος ερωτισμός. Δείτε το σαν ένα πραγματικά παραισθισιογόνο ταξίδι στο υποσυνέιδητο, στον κόσμο των επιθυμιών και των ονείρων, γνωρίζοντας από την αρχή ότι πρόκειται για μια ταινία που σπάει κάθε κώδικα αφήγησης. Λειτουργεί, όπως ξαναείπαμε, συνειρμικά. Βρισκόμαστε στην καρδιά του σουρεαλισμού. Όπως ο "Ανδαλουσιανός Σκύλος" ή τα φιλμ του Jodorowsky.
Αν μπορείτε να αφεθείτε και να απολαύσετε κάτι τέτοιο, το συνιστώ. Σίγουρα πάντως λίγοι θα το καταφέρουν. Απλώς να θυμάστε: Στο σινεμά των χωρών του πρώην υπαρκτού σοσιαλισμού μπορεί να κυριαρχούσε ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός, αλλά κάθε άλλο παρά μόνον αυτός υπήρχε. Μια μόνο ματιά στο πολωνικό σινεμά της εποχής θα σας πείσει.