ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΕΣ ΚΑΙ ΚΛΕΦΤΕΣ

Έχω κι άλλη φορά μιλήσει για τη λεγόμενη "Άνοιξη της Πράγας" και την άνθιση του τσεχοσλοβάκικου σινεμά της δεκαετίας του 60. Ήταν τότε που, αν και υπό σοβιετικού τύπου καθεστώς, ένας δροσερός αέρας ελευθερίας έμοιαζε να πνέει στη χώρα. Ελευθερία που διακόπηκε βάναυσα με την εισβολή των σοβιετικών τανκς στην Τσεχοσλοβακία το 1968. Στον κινηματογράφο όμως, που μας ενδιαφέρει εδώ, είχαν προλάβει να γυριστούν πολλά δείγματα μιας νέας, φρέσκιας αντίληψης, που συχνά καυτηρίαζε το καθεστώς (και όχι μόνο) και, εν πάσει περιπτώσει, ουδεμία σχέση είχε με τον αρτηριοσκληρωτικό και καταναγκαστικό σοσιαλιστικό ρεαλισμό.
Ο Milos Forman, που τη δεκαετία του 70 έφυγε στη Δύση και έγινε διάσημος εκεί, είχε προλάβει να γυρίσει μερικά φιλμ στην πατρίδα του. Το "Φωτιά, Πυροσβέστες" (Horí, má panenko) είναι του 1967 και είναι η τελευταία του τσέχικη ταινία και μια από τις τολμηρότερες για τα μέτρα της εποχής. Πρόκειται για μια κωμωδία, σπάνια όμως έχετε δει τόσο πικρή κωμωδία. Διαδραματίζεται όλη σε μια νύχτα, σε έναν χορό του πυροσβεστικού σώματος, που γίνεται για να τιμηθεί ένας πολύ ηλικιωμένος πρώην συνάδελφος. Και, φυσικά, τίποτα δεν πάει καλά, τίποτα από όσα έχουν προγραμματιστεί δεν πραγματοποιείται και, τελικά, καταλήγουμε σε απόλυτο μπάχαλο.
Η πολλές κωμικοτραγικές καταστάσεις της βραδιάς δίνουν αφορμή στον Φόρμαν για έναν άνευ προηγουμένου καυτηριασμό του καθεστώτος, αλλά και του λαού του ίδιου και της κατάντιας του - εξ αιτίας ακριβώς του καθεστώτος. Δεκαετίες άκαμπτης γραφειοκρατίας, ευθυνοφοβίας και ανελευθερίας διαμόρφωσαν μια γενιά υποκριτών, χαμηλού πνευματικού επιπέδου και, κυρίως, κλεφτών. Πράγματι η κλοπή οποιουδήποτε πράγματος μπορεί να κλαπεί μοιάζει να είναι το αγαπημένο σπορ των καλεσμένων στο χορό και των πυροσβεστών των ίδιων. Παρακολουθώντας την εξέλιξη του φιλμ γελάς σε πολλά σημεία, αλλά δεν μπορείς ταυτόχρονα και να μη νοιώθεις πικρία για το πόσο στραβά πήγαν τα πράγματα σε όλα τα επίπεδα. Και βέβαια, αν ξεχάσει κανείς το συγκεκριμένο καθεστώς και τη χρονική περίοδο και κάνει μια γενίκευση, βλέπει όλη την ανθρώπινη μικροψυχία, υποκρισία, πονηριά σε όλο τους το μεγαλείο. Όπως παρατήρησε χαρακτηριστικά μια φίλη που βλέπαμε μαζί την ταινία, μας δείχνει όλα τα ανθρώπινα ελαττώματα με αστείο τρόπο. Και όλη την κοινωνική σαπίλα και τη μιζέρια που κρυβόταν κάτω από μια - υποτίθεται - απαστράπτουσα επιφάνεια, όπου, στα νούμερα τουλάχιστον, όλα πήγαιναν ρολόι.
Δείτε το αν μπορέσετε, για να πάρετε μια καλή γεύση ενός μικρού μέρους του κινηματογράφου του "υπαρκτού σοσιαλισμού", που, παραδόξως, κατάφερε για λίγο να υψώσει το ανάστημά του και να πει τα πράγματα έξω από τα δόντια. Και μάλιστα, στη συγκεκριμένη περίπτωση, με αστείο (μάλλον κωμικοτραγικό, όπως είπα πιο πάνω) τρόπο.