ΤΟ "ΓΑΛΑ ΤΗΣ ΘΛΙΨΗΣ" ΩΣ ΞΕΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΦΟΒΟΥ

"Το Γάλα της Θλίψης" (La Teta Asustada, 2009) είναι μια - υποψήφια για ξενόγλωσσο Όσκαρ - περουβιανή ταινία της Claudia Llosa. Γεμάτη συμβολισμούς, αλλά και εικόνες από το σύγχρονο Περού που σπάνια βλέπουμε, ήταν για μένα μια ευπρόσδεκτη έκπληξη.
Το φιλμ αφηγείται την ιστορία της Φαούστα, που γεννήθηκε "πίνοντας το γάλα της θλίψης". Τι σημαίνει αυτό; Σύμφωνα με τους θρύλους, αν το αγέννητο ακόμα μωρό βιώσει, "δει", τη βία που υφίσταται η μητέρα του, θα ζει για πάντα μέσα στο φόβο, θα τον κουβαλά πάντοτε σαν αρώστεια. Έτσι η ηρωίδα όταν από το χωριό φτάνει στη Λίμα φοβάται τα πάντα. Δεν περπατά ποτέ μόνη, δεν κάνει τίποτα στην ουσία και, για να μη βιαστεί όπως η μητέρα της, "προφυλάσσει" τον κόλπο της με μία... πατάτα. Η ταινία παρακολουθεί τη σταδιακή, αργή της πρόοδο προς το ξεπέρασμα του φόβου.
Σε ρεαλιστικό επίπεδο, έχει ενδιαφέρον η καταγραφή των πάμφτωχων συνοικιών της Λίμα (που δεν μοιάζουν καθόλου με τις βραζιλιάνικες φαβέλες, αλλά περισσότερο με τα δικές μας αυθαίρετες παράγκες στο Πέραμα), η καθημερινότητά τους, οι γάμοι και οι γιορτές (στους γάμους θα γελάσετε με το λαϊκό κιτς, τουλάχιστον για τα δικά μας μάτια). Αλλά βέβαια η πρόθεση του φιλμ δεν είναι αυτή. Πρόκειται για μια ποιητική, στα όρια του νοτιοαμερικάνικου μαγικού ρεαλισμού, ταινία, και όχι για μια ντοκιμαντερίστικη προσπάθεια. Έτσι τον πρώτο λόγο εδώ έχουν οι αλληγορίες και οι συμβολισμοί.
Υπάρχει κατ' αρχήν η σχέση της λευκής, πλούσιας καλλιτέχνιδας Αϊντα με την ιθαγενή υπηρέτριά της Φαούστα. Η πρώτη είναι δεσποτική, δεν ενδιαφέρεται καθόλου για την προσωπικότητα της υπηρέτριάς της, τη χρειάζεται όμως όχι μόνο για να την υπηρετεί, αλλά και για να την εμπνέει με τα τραγούδια της (να της κλέβει τα τραγούδια θα ήταν σωστότερο να πούμε). Καταλαβαίνουμε αμέσως ότι εδώ έχουμε τη σχέση των λευκών πλούσιων αποικιοκρατών με τους ινδιάνους που ζούσαν εκεί, τους οποίους εκμεταλλεύτηκαν (και εκμεταλλεύονται ακόμα), αλλά ταυτόχρονα τους χρειάζονται κιόλας (και όχι μόνο σε οικονομικό επίπεδο). Από την άλλη έχουμε αναφορές στο ιστορικό παρελθόν της χώρας, με την κτηνωδία που γνώρισε στα πολλά χρόνια εμφύλιου πολέμου και τον τρόμο στον οποίο ζούσαν οι απλοί κάτοικοι, κατάλοιπα του οποίου παραμένουν μέχρι σήμερα. Συγχρόνως έχουμε τη αργή, βασανιστική χειραφέτηση της γυναίκας, της φτωχής ινδιάνας, από το φόβο, τις προκαταλήψεις και τις παλιές πίστεις που βασανίζουν. Έχει λοιπόν πολύ ενδιαφέρον η αντιμετώπιση της παράδοσης από τη Llosa : Από τη μία φορέας εσωτερικού πλούτου, γνησιότητας, απλότητας, μουσικής, ζωής πιο αυθεντικής ίσως από αυτής των λευκών, από τη άλλη - ταυτόχρονα - φορέας προκαταλήψεων, φόβου, ψευδών πίστεων, σκοταδισμού, μοιρολατρείας και απλοϊκότητας. Βρήκα πολύ ενδιαφέρουσα αυτή τη διττή θεώρηση (τουλάχιστον εγώ έτσι την εξέλαβα).
Ταινία για όσους μπορούν να ανεχτούν την απόλυτη απομάκρυνση από το τυπικό αμερικάνικο μοντέλο, για όσους ενδιαφέρονται για το σινεμά περιφερειακών χωρών, μου άρεσε αρκετά, δίχως πάντως να τη θεωρήσω και αριστούργημα (όπως άκουσα να χαρακτηρίζεται από αρκετούς).