Η ΣΑΡΚΑ, Ο ΔΙΑΒΟΛΟΣ ΚΑΙ Η ΓΚΡΕΤΑ ΓΚΑΡΜΠΟ

Η σουηδέζα Γκρέτα Γκάρμπο είχε γυρίσει από το 1920 μερικές ταινίες στην πατρίδα της και 2-3 στην Αμερική, όπου είχε μετακομίσει. Το 1926 όμως με το "Flesh and the Devil" (Σαρξ και Διάβολος) του Clarence Brown (1890-1987) κάνει την μεγάλη επιτυχία και από τότε γίνεται σούπερ σταρ. Και όντως η παρουσία της είναι καταλυτική στο βουβό αυτό φιλμ.
Πρόκειται για ένα σκοτεινό ερωτικό δράμα, γεμάτο πάθος, κεραυνοβόλους έρωτες και αιώνιες φιλίες που δοκιμάζονται - αν και στην αρχή τουλάχιστον και σε μεμονωμένες σκηνές διαθλετει και κάποιο χιούμορ. Τόσα, μα τόσο χρόνια μετά, μπορώ να σας πω ότι το είδα με μεγάλο ενδιαφέρον. Η πλοκή - παρά τον ρομαντισμό και τους όρκους - είναι νομίζω ικανή να κρατήσει τον σύγχρονο θεατή και η Γκάρμπο είναι ιδανική στο ρόλο της απόλυτα μοιραίας γυναίκας, που μπορεί να οδηγήσει τους άντρες ακόμα και στο θάνατο. Στη συγκεκριμένη ταινία μάλιστα δεν είναι απλώς μοιραία: Είναι η ενσάρκωση του Κακού. Είναι αυτή που με την μαγνητική γοητεία της παρασύρει τα πάντα στον όλεθρο. Εκεί οδηγεί δυο παιδικούς, αδελφικούς φίλους, που μπροστά της ξεχνάνε τους όρκους αιώνιας φιλίας που οι δυο τους, χρόνια πριν, είχαν δώσει.
Και εδώ είναι που μπορούμε να κατηγορήσουμε την ταινία για μισογυνισμό. Είναι σα να εικονογραφεί την μισογυνική οπτική της Παλαιάς Διαθήκης ("ο Αδάμ ήταν αθώος, η αδύναμη και περίεργη Εύα τον παρέσυρε"). Οι άντρες στο φιλμ είναι ευγενείς, αλτρουιστές, με υψηλό αίσθημα τιμής και θυσιάζουν τα πάντα για τη φιλία τους. Εκείνη είναι που τους παρασύρει με το πάθος και - για τα δεδομένα της εποχής τουλάχιστον - την ακολασία της. Είναι φυσικά μάλλον άστοχο να προβάλλεις σύγχρονες απόψεις και παραδοχές σε ένα προϊόν της δεκαετίας του 20 (υπενθυμίζω ότι, ενώ ψήγματά του υπήρχαν ανέκαθεν, η μεγάλη φεμινιστική επανάσταση γίνεται μόλις στη δεκαετία του 60). Ωστόσο καλό είναι να εντοπίζει κανείς αυτά τα αναπόφευκτα για την εποχή στοιχεία, αν μη τι άλλο για να μη ξεχνιόμαστε. Όπως και τον ισχυρό ρόλο της θρησκείας (που εδώ ενσαρκώνεται στο πρόσωπο του πάστορα), που δεν θα έστεκε στη σύγχρονη εποχή.
Φυσικά αν το δείτε σήμερα "απροετοίμαστοι" και δίχως να γνωρίζετε τις συμβάσεις του σινεμά της εποχής, μπορεί να βρείτε αφελή μερικά σημεία του. Οι ηθοποιίες είναι υπερβολικές, όπως πάντα σχεδόν στην εποχή του βωβού, αρκετά από τα εξωτερικά σκηνικά (όπως το "Νησί της Φιλίας") εμφανώς ζωγραφισμένα, τα ερωτικά ήθη της εποχής διαφορετικά απ΄ τα δικά μας (αν και αρκετά τολμηρά για τότε). Νομίζω όμως ότι το δραματικό στοιχείο είναι τόσο έντονο, που δεν επιτρέπει στο σύγχρονο θεατή να χαμογελάσει, όπως συχνά συμβαίνει σε τόσο παλιά φιλμ. Ενώ, αντίθετα, του επιτρέπει να κατανοήσει γιατί η Γκάρμπο θεωρήθηκε η μεγαλύτερη ίσως σταρ του παγκόσμιου σινεμά. Και μόνο γι' αυτό αξίζει να προσπαθήσει να το δει κανείς - αν και εγώ, σας το είπα από την αρχή, δεν χρειάστηκε να καταβάλω καμιά προσπάθεια, αφού, παρά τις κάποιες αναπόφευκτες αφέλειες και τον σχετικό στόμφο του, δεν ένοιωσα ούτε στιγμή να πλήτω!