THE TRAIN: Η ΤΕΧΝΗ Ή Η ΖΩΗ;

Το 1964 ένας σημαντικός αμερικανός σκηνοθέτης, ο John Frankenheimer (1930-2002) γυρίζει το "The Train", μεταφέροντάς μας στα χρόνια του πολέμου. Η ταινία βασίζεται σε αληθινό γεγονός - με τις αναπόφευκτες ηρωικές σάλτσες βεβαίως.
Καθώς ο πόλεμος πλησιάζει στο τέλος του, όλοι, ακόμα και οι ίδιοι οι ναζί, αντιλαμβάνονται ότι η ήττα του Άξονα είναι πλέον θέμα χρόνου. Τότε ένας φιλότεχνος γερμανός συνταγματάρχης (ο οποίος, μάλιστα, παρά τον ναζισμό του, διαφωνεί με την άποψη του Χίτλερ που καταδίκαζε την μοντέρνα τέχνη ως "εκφυλισμένη", και γίνεται έτσι ένας ενδιαφέρον και αντιφατικός χαρακτήρας), γεμίζει ένα ολόκληρο τρένο με τους καλύτερους μοντέρνους πίνακες του παρισινού μουσείου Jeu de Paume (Πικάσο, Ντεγκά, Γκογκέν, Ρενουάρ, Σεζάν και πλήθος άλλων) και επιχειρεί να το φυγαδεύσει στη Γερμανία, ώστε οι θησαυροί αυτοί να μείνουν για πάντα εκεί. Η γαλλική αντίσταση, απρόθυμη αρχικά να ασχοληθεί με ένα θέμα που δεν άπτεται άμεσα των πολεμικών συγκρούσεων, αποφασίζει τελικά να κάνει τα πάντα για να εμποδίσει το τρένο να φτάσει στο εχθρικό έδαφος και ένας απίστευτος αγώνας αρχίζει.
Η ταινία, ασπρόμαυρη και με τον Μπαρτ Λάνκαστερ στο βασικό ρόλο, είναι βεβαίως σε πρώτη ανάγνωση ιδιαίτερα ηρωική, με ανθρώπους να θυσιάζονται οικειοθελώς για τον ανώτερο σκοπό (ανθρώπους μάλιστα που δεν αντιλαμβάνονται ακριβώς γιατί πεθαίνουν, αφού δεν έχουν ιδέα από τέχνη). Ωστόσο κατά βάθος στοχάζεται πάνω σε ένα πολύ δύσκολο ερώτημα: Τι έχει μεγαλύτερη αξία; Η μεγάλη τέχνη ή η ανθρώπινη ζωή; Με άλλα λόγια, θα προτιμούσατε να χαθούν ανθρώπινες ζωές (και πόσες;) για να σωθεί, ας πούμε, η Καπέλα Σιστίνα; Το πολύ δυνατό, πικρό φινάλε, δεν αφήνει την παραμικρή αμφιβολία για το ότι αυτό είναι το βασικό θέμα που απασχολεί τον σκηνοθέτη. Απαντήσεις; Δεν υπάρχουν. Οι θεατές ας βγάλουν τα συμπεράσματά τους και ας αποφασίσουν. Νομίζω ότι όντως πρόκειται για ένα από τα δυσκολότερο να απαντηθούν ερωτήματα.
Το φιλμ είναι από τα πιο "βρώμικα" που έχετε δει, με την έννοια ότι είναι βουτηγμένο στην κάπνα, την μουτζούρα, τη λάσπη, τους άσχημους σιδηροδρομικούς σταθμούς, τα βομβαρδισμένα, ρημαγμένα τοπία. Λογικό, αφού το μεγαλύτερο μέρος του διαδραματίζεται σε παλιά, μουτζούρικα τρένα εν κινήσει (συνήθως). Ενδιαφέρον στοιχείο για μια ταινία που στο επίκεντρό της βρίσκεται η απόλυτη ομορφιά και τα πάντα γίνονται για τη διάσωσή της.
Συνολικά μπορώ να πω ότι η μεγάλη διάρκεια με κούρασε αρκετά. Σίγουρα θα προτιμούσα να ήταν πιο σύντομο, πράγμα που θα δυνάμωνε το σασπένς. Κάπου στα μέσα βαρέθηκα κάπως. Το τέλος όμως με αποζημίωσε. Και, το ξαναλέω, βρίσκω εξαιρετικά ενδιαφέροντα τον προβληματισμό του. Και, παρά τις αντιρρήσεις που σας ανέφερα, θεωρώ τελικά τον Φρανκενχάιμερ πολύ σημαντικό και μάλλον παραγνωρισμένο δημιουργό.