Ο ΗΡΩΙΚΟΣ "ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΑΠΟ ΣΙΔΕΡΟ"

Το 1977 ο πολωνός Andrzej Wajda είχε γυρίσει τον "Άνθρωπο από Μάρμαρο". Στα 1981 κάνει ένα σίκουελ του φιλμ αυτού, τον "Άνθρωπο από Σίδερο" (Czlowiek z zelaza), μια ταινία απόλυτα στρατευμένη και συναισθηματικά φορτισμένη. Προσωπικά η ταινία αυτή δεν μου αρέσει τόσο όσο οι παλιότερες του μεγάλου δημιουργού. Μπορώ ωστόσο να κατανοήσω το πώς και το γιατί ενός τόσο "ηρωικού" φιλμ.
Η ταινία παρακολουθεί τους αγώνες ενός εργάτη για την ανατροπή του καταπιεστικού κομουνιστικού καθεστώτος στην Πολωνία, τις σχέσεις με τον επίσης εργάτη πατέρα του, "ήρωα της εργατικής τάξης" παλιότερα, τον έρωτα του για μια κοπέλα. Κυρίως όμως τους αγώνες. Ταυτόχρονα παρακολουθεί την πορεία ενός αλκοολικού ρεπόρτερ, που στέλνεται από το καθεστώς να ρίξει λάσπη στους εργατικούς αγώνες στα ναυπηγεία του Γκντανσκ, πορεία που θα καταλήξει στην αμέριστη συμπάθεια του τελευταίου προς τους εξεγερμένους εργάτες.
Για να κατανοήσουμε όλα αυτά πρέπει απαραίτητα να γνωρίζουμε τι συνέβαινε στην εξαιρετικά ταραγμένη αυτή εποχή στη χώρα: Γύρω στο 1980 οι εργάτες των ναυπηγείων του Γκντανσκ, με επικεφαλής τον Λεχ Βαλέσα, εξεγείρονται ενάντια στο καθεστώς, διαδηλώνουν και τελικά καταλαμβάνουν τα ναυπηγεία, απαιτώντας καλύτερες συνθήκες δουλειάς, άνοδο του βιοτικού τους επιπέδου και περισότερες ελευθερίες. Μεταξύ των οποίων και θρησκευτικές, αφού τοσο ο ηγέτης όσο και πολλοί από τους εργάτες ήταν βαθιά καθολικοί. Φυσικά το καθεστώς τους κατηγορεί σαν αντιδραστικούς, αλλά η εξέγερση συνεχιζεται κάτω από την ομπρέλα του περίφημου συνδικάτου "Αλληλεγγύη". Ήταν από τις λίγες φορές που ένα καθεστώς "υπαρκτού σοσιαλισμού" ταρακουνήθηκε τόσο έντονα. Λίγο μετά την αρχική επιτυχία της εξέγερσης ωστόσο και τις ελπίδες που φούντωσαν, τα πάντα καταπνίγηκαν κάτω από τη δικτατορία του στρατηγού Γιαρουζέλσκι, που συνεχίστηκε μέχρι το 1989 και την πτώση του "υπαρκτού".
Ο Βάιντα υπήρξε προφανώς απόλυτα υπέρ της εξέγερσης και της αλλαγής (το είχε δείξει και από τον "Άνθρωπο από Μάρμαρο" άλλωστε). Γι' αυτό και η ταινία του είναι τόσο φορτισμένη, τόσο απόλυτα υπέρ των εργατών, τόσο εναντίον του καθεστώτος, οι εκπρόσωποι του οποίου παρουσιάζονται εντελώς αρνητικά. Εξ άλλου ο ίδιος ο Λεχ Βαλέσα εμφανίζεται στην ταινία είτε σε αληθινές σκηνές της εποχής είτε ώς... κουμπάρος του πρωταγωνιστικού ζεύγους, όταν αυτό παντρεύεται (σε εκκλησία φυσικά). Γενικά η ταινία περιλαμβάνει πολύ ντοκιμαντερίστικο υλικό, τόσο από την, σύγχρονη τότε και καυτή, εποχή της "Αλληλεγγύης", όσο και παλιότερο (όταν υπάρχουν φλας μπακ), από προηγούμενες εξεγέρσεις εργατών ή φοιτητών που καταπνίγηκαν από τα τανκς.
Σας είπα ότι δεν είμαι λάτρης της ταινίας. Τη βρίσκω πολύ ηρωική, πολύ "άσπρο - μαύρο" (όχι ότι δεν υπάρχει πολλή αλήθεια σ' αυτό, αλλά...). Ωστόσο, όπως έγραψα στην αρχή, μπορώ να κατανοήσω την τόση φόρτιση του δημιουργού της, το πάθος του, τον πόθο του για αλλαγή. Ο Βάιντα εμπλεκόταν ενεργά σε όλα αυτά και θα ήταν αδύνατο να απομακρυνθει κάπως συναισθηματικά. Θεωρώ λοιπόν ότι η αξία του φιλμ έγκειται κυρίως στο έντονο ντοκιμαντερίστικο στοιχείο, στην φορτισμένη δηλαδή καταγραφή μιας εξαιρετικά ταραγμένης εποχής, η οποία επέφερε μια από τις βαθύτερες ρωγμές στα κομουνιστικά καθεστώτα, τα οποία θα κατέρεαν 8-9 χρόνια μετά. Δείτε το λοιπόν οπωσδήποτε μόνο αν ενδιαφέρεστε για το θέμα από ιστορική άποψη. Κατά τη γνώμη μου πάντοτε.