"ΤΟ ΑΛΟΓΟ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ" ΚΑΙ Η ΚΑΛΛΙΓΡΑΦΙΑ

Ο Steven Spielberg έχει δύο όψεις: Η μία είναι η απόλυτα διασκεδαστική, η περιπετειώδης, αυτή που θυμίζει παραμύθι. Δεν είναι τυχαίο το ότι συχνά αποκαλείται "ο μεγαλύτερος σύγχρονος παραμυθάς". Όταν λοιπόν μιλάμε για τέτοιο φιλμ, του βγάζω το καπέλο (συνήθως). Η άλλη είναι οι "σοβαρές" του ταινίες. Τα δράματα, τα πολεμικά κλπ. Εδώ κρατώ πάντοτε μικρότερο καλάθι. Βρίσκω συνήθως τις ταινίες αυτές μελό, απλοϊκές, εντυπωσιακές εξωτερικά, αλλά άνευ ιδιαίτερης ουσίας ή έναν συνδυασμό απ' όλα αυτά. Φοβάμαι ότι "Το Άλογο του Πολέμου" του 2011 ανήκει στη δεύτερη κατηγορία. Το φιλμ έχει σαν ήρωα ένα άλογο, την ιστορία του οποίου παρακολουθούμε κατά τη διάρκεια αρκετών ετών. Στενότατα δεμένο με τον νεαρό αγρότη στον οποίο από μικρό ανήκει, που έχει καταφέρει να το δαμάσει, να το κάνει χρήσιμο για την οικογένειά του και, φυσικά, το αγαπά υπερβολικά, αναγκάζεται να τον αποχωριστεί βίαια όταν "επιστρατεύεται" στον Α' παγκόσμιο πόλεμο ως "πολεμικό άλογο". Από εκεί και πέρα παρακολουθούμε τις περιπέτειές του στο μέτωπο, το πέρασμά του από διάφορους, διαφόρων εθνικοτήτων, αφέντες, που όλοι το αγαπούν επίσης, μέχρι το συγκινητικό (προφανώς) τέλος. Φυσικά βρισκόμαστε πολύ μακριά (είναι όλα πολύ πιο ήπια δηλαδή) από την αξέχαστη αγριότητα των πρώτων σκηνών του "Στρατιώτη Ράιαν". Θα ήταν δύσκολο να παραβλέψεις τις εξώφθαλμες αρετές της ταινίας. Άψογοι αφηγηματικοί ρυθμοί (για Σπίλμπεργκ μιλάμε, αλοίμονο τώρα...), φοβερή φωτογραφία, εντυπωσιακές σκηνές (ο καλπασμός του αλόγου στα χαρακώματα είναι ίσως σκηνή ανθολογίας), ισορροπία ανάμεσα στη δράση και τη συγκίνηση κλπ. Στα θετικά και το ότι ο εχθρός, οι Γερμανοί δηλαδή, δείχνονται όχι ως μονοδιάστατα κακοί, αλλά από την ανθρώπινη πλευρά τους, μέσα απο τα μάτια του απλού φαντάρου δηλαδή, που, προφανώς, όποια καταγωγή κι αν έχει, υποφέρει το ίδιο όταν ζει την ανθρώπινη παράνοια και φρίκη που λέγεται πόλεμος. Έτσι το αντιπολεμικό μήνυμα περνά αβίαστα. Γιατί λοιπόν γκρινιάζω; Ε, να, είναι αυτό το μόνιμο μελό που έχουν οι "σοβαρές" σπιλμπεργκικές ταινίες, αυτή η εμμονή με την οικογένεια, που είναι πάνω απ' όλα, αυτή η καλλιγραφία στην εικόνα. Η καλλιγραφική γραφή αιχμαλωτίζει το μάτι και σε κάνει να μην ενδιαφέρεσαι για το τι ακριβώς γράφει το κείμενο, αλλά για τον γραφικό χαρακτήρα. Κάτι τέτοιο και στο σινεμά. Την τελική σκηνή μάλιστα θα την χαρακτήριζα μελό, ακόμα και κιτς, μέσα στην "ομορφιά" της. Ο Spielberg παραμένει ίσως ο δεινότερος αφηγητής του σύγχρονου σινεμά. Παραμένει επίσης προσκολλημένος στο παλιό, κλασικό Χόλιγουντ άλλων εποχών, αυτό το συναρπαστικό μεν, ψεύτικο όμως μέσα στις σεναριακές απιθανότητες και την απλοϊκότητα των καταστάσεων Χόλιγουντ. Αναβιώνει την κλασική αυτή σχολή κινηματογράφου απόλυτα πετυχημένα. Όταν το κάνει, όπως είπαμε, σε ταινίες του φανταστικού, σε παραμύθια ουσιαστικά, ο "συντηρητισμός" αυτός, για μένα τουλάχιστον, είναι ευπρόσδεκτος. Όταν όμως το εφαρμόζει σε δραματικές, ρεαλιστικές ιστορίες, μου φαίνεται εκτός χρόνου. Μη νομίζετε όμως ότι τις απορρίπτω συλλήβδην. Μπορώ πολύ εύκολα να αποδεχτώ, να απολαύσω μάλιστα, τέτοιες συμβάσεις, όταν αυτές γίνονται στη δεκαετία του 50 και πιο πριν. Ήταν όλη η εποχή έτσι και ο κινηματογράφος ήταν τότε μια πολύ νεότερη τέχνη, που ακόμα δεν είχε τολμήσει όσα τόλμησε έκτοτε. Σήμερα όμως, παρά την εκτυφλωτική ομορφιά του "περιτυλίγματός" τους, ή ίσως εξ αιτίας αυτής, τέτοιες απόπειρες μου φαίνονται απλοϊκές και εκτός εποχής. Ή, για να χρησιμοποιήσω μια πιο αργκό λέξη, αρκετά ξενέρωτες. Περιμένω ανυπόμονα το επόμενο καθαρόαιμο παραμύθι του Σπίλμπεργκ, όπως το απολαυστικότατο "Τεν Τεν" ας πούμε.