ΠΟΙΟΙ ΔΟΛΟΦΟΝΟΥΝ ΤΗΝ ΤΑΞΗ;

Ο Marcel Carne (1906-1996) γυρίζει τους "Δολοφόνους της Τάξης" (Les Assassines de l' Ordre) το 1971, μια εποχή δηλαδή πολύ κοντινή στο Μάη του 68 και το γενικότερο κλίμα πολιτικής αμφισβήτησης που επικρατούσε παντού (και ιδιαίτερα στη Γαλλία). Είναι μια από τις λίγες ταινίες που πρωταγωνιστεί ο μεγάλος βέλγος συνθέτης και τραγουδιστής Ζακ Μπρελ και, ιδεολογικά, είναι ιδιαίτερα τολμηρή.
Κάποιοι ιδιαίτερα τσαμπουκάδες μπάτσοι συλλαμβάνουν έναν "συνήθη ύποπτο" με βαρύ ποινικό μητρώο για μια κλοπή που, όπως αποδεικνύεται, δεν έκανε, αλλά αυτό δεν έχει καμιά απολύτως σημασία - το αν είναι όντως ένοχος ή όχι δηλαδή. Σημασία έχει ότι κατά τη διάρκεια μιας "ανορθόδοξης" ανάκρισης, που φυσικά δεν μένει μόνο στα λόγια, ο ύποπτος πεθαίνει στα χέρια τους από τραύματα στο κεφάλι. Την απαραίτητη διερεύνηση της υπόθεσης αναλαμβάνει ένας δικαστικός, ο οποίος, παρά τη ρητή άνωθεν εντολή "να μην το παρακάνει", πασχίζει ηρωικά να ρίξει άπλετο φως στην ιστορία και να αποκαλύψει την προφανή ενοχή των αστυνομικών με τον ιδιαίτερο ζήλο. Και τότε, αργά και σταθερά, όλοι οι μηχανισμοί, κρατικοί και μη, στρέφονται όλο και πιο απροκάλυπτα εναντίον του, χρησιμοποιώντας κάθε νόμιμο και μη μέσον για να συγκαλύψουν την αλήθεια.
Βρήκα την ταινία πολύ δυνατή στο σύνολό της. Σπάνια στο σινεμά έχουμε δει τόσο καθαρά τους τόσο διαπλεκόμενους και συγκοινωνούντες κοινωνικοπολιτικούς μηχανισμούς να παίζουν τον ρόλο τους και να προασπίζουν λυσσασμένα, με κάθε τρόπο, τα συμφέροντά τους. Σκηνή - σκηνή, λιθαράκι - λιθαράκι, οι πιέσεις προς τον ήρωα γίνονται όλο και πιο αφόρητες, ενώ απίθανοι κοινωνικοί σχηματισμοί προσθέτουν τη δύναμή τους και εμπλέκονται σ' αυτές. Η τελική δίκη είναι κι αυτή μια παρωδία.
Ο Carne δείχνει αδίστακτα μια κοινωνία κάθε άλλο παρά "αγγελική" και δεν διστάζει να επιτεθεί μετωπικά στους μηχανισμούς της δικαιοσύνης, στην ίδια την κατασκευή του νόμου και, φυσικά, στην αστυνομία. "Ποιος μας φυλάει από τιυς φύλακες;" ήταν η φράση από το "Watchmen" που μου ερχόταν συχνά στο μυαλό. Και πώς μπορεί να αλλάξει κάποτε κάτι που είναι τόσο, μα τόσο βαθειά σάπιο;
Το πρόβλημα του φιλμ είναι για μένα ο διδακτισμός του. Συχνά απαγγέλλονται από τον ήρωα τσιτάτα περί δικαιοσύνης, γενναιότητας, ακεραιότητας χαρακτήρα και άλλα τέτοια που θα μπορούσαν να λείπουν, αφού η ίδια η ιστορία τα λέει όλα. Παρ΄ όλα αυτά, νομίζω ότι παραμένει πολύ δυνατή (και απαισιόδοξη), συγκλονιστική ίσως για κάποιους. Δεν νομίζω ότι σήμερα - στο mainstream σινεμά τουλάχιστον - θα τολμούσαν πολλοί να γυρίσουν κάτι τέτοιο. Μοναδική χαραμάδα ελπίδας, μας λέει ο δημιουργός, η νέα γενιά, οι νέοι της εποχής που αυθόρμητα παίρνουν το μέρος του μεσήλικα ήρωα (είπαμε ότι βρισκόμαστε κοντά στο 1968 και η ελπίδα καθολικής αλλαγής ήταν ακόμα διάχυτη στην κοινωνία). Πόσο φοβάμαι ότι κι αυτό έχει διαψευστεί στις μέρες μας...