ΕΝΑ ΒΑΛΣ ΠΟΥ ΣΥΓΚΛΟΝΙΖΕΙ

Το ισραηλινό "Βαλς με τον Μπασίρ" (2008) του Ari Folman, πέραν από συγκλονιστικό, έχει και μια πρωτοτυπία: Είναι το μοναδικό (που γνωρίζω εγώ τουλάχιστον) ντοκιμαντέρ - κινούμενο σχέδιο. Από την άλλη βέβαια, αμφισβητεί έντονα και τον όρο "ντοκιμαντέρ", αφού τίθεται το ερώτημα: Πόσο ντοκιμαντέρ είναι κάτι που εικονογραφεί, εκτός από γεγονότα, και τα όνειρα, τους εφιάλτες, τις φαντασιώσεις των ηρώων; Ή πόσο ντοκιμαντέρ είναι κάτι που αναπαριστά παλιότερα γεγονότα, δίχως να τα κινηματογραφεί τη στιγμή που συμβαίνουν; Πέρα από τις πολλές πρωτοτυπίες του όμως, ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά.
Το 1982 σε έναν ακόμα αραβοϊσραηλινό πόλεμο (από τους τόσο συχνούς στην περιοχή), οι ισραηλινοί εισβάλλουν στο Λίβανο. Η Βυρηττός βομβαρδίζεται και σχεδόν καταστρέφεται. Στο Λίβανο μαίνεται ταυτόχρονα και εμφύλιος πόλεμος: Χριστιανοί, υποστηριζόμενοι από το Ισραήλ, εναντίον μουσουλμάνων, που υποστηρίζουν τους Παλαιστίνιους. Οι Φαλαγγίτες είναι ένα παραστρατιωτικό ένοπλο χριστιανικό σώμα. Όταν ο ηγέτης τους Μπασίρ δολοφονείται ορδές απ' αυτούς εισβάλλουν στα προσφυγικά στρατόπεδα Παλαιστινίων Σάμπρα και Σατίλα, που από χρόνια βρίσκονται στο λιβανικό έδαφος, και προβαίνουν σε κανονική γενοκτονία κατασφάζοντας αδιάκριτα άντρες, γυναίκες, γέρους και μικρά παιδιά, κάτω από τα βλέμματα του πάνοπλου ισραηλινού στρατού που βρισκόταν εκεί δίπλα και παρακολουθούσε δίχως να κάνει το παραμικρό για να σταματήσει τη σφαγή. Υπουργός Άμυνας το Ισραήλ, που έδωσε τη διαταγή στα στρατεύματά του να μην επέμβουν, ήταν ο μετέπειτα και μέχρι πρόσφατα πρωθυπουργός Αριέλ Σαρόν.
Ο σκηνοθέτης Φόλμαν, 19 χρονών τότε, υπηρετούσε τη θητεία του στον ισραηλινό στρατό και είδε - δίχως φυσικά να επέμβει - τη σφαγή. 20 χρόνια μετά έχει απωθήσει εντελώς από τη μνήμη του τα φρικτά γεγονότα. Καθώς όμως κομμάτια, αποσπάσματα, εφιάλτες ενός φίλου συμπολεμιστή, του ξανάρχονται σποραδικά στη μνήμη, ξεκινά έναν αγώνα να ξαναβρεί τους παλιούς συμπολεμιστές του με σκοπό να ξαναβρεί και τη μνήμη του και να λυτρωθεί έτσι από τους εφιάλτες.
Στην ταινία παρακολουθούμε αποσπασματικά συνεντεύξεις και διηγήσεις από τις μέρες της φρίκης των σαραντάρηδων πια συμπολεμιστών του. Ο καθένας αφηγείται με τον δικό του τρόπο τη δική του ιστορία, τα περιστατικά που θυμάται, σε πολλά από τα οποία συμμετέχει και ο ίδιος ο σκηνοθέτης, εκφράζει τις δικές του απόψεις για τα τραγικά συμβάντα. Παράλληλα βλέπουμε τα συγκεκριμένα περιστατικά, γυρισμένα φυσικά στη σύγχρονη εποχή, πλημμυρισμένα όμως από συγκλονιστικές εικόνες. Πέραν της ανασύστασης των γεγονότων, η ταινία αποκτά και μια ποιητική διάσταση καθώς εικονογραφούνται οι εφιάλτες, οι παραισθήσεις ή οι φαντασιώσεις πολλών από τους αφηγητές. Και ταυτόχρονα, μέσα από συζητήσεις και αναλύσεις, λειτουργεί και σαν σχόλιο πάνω στη μνήμη και τα παιχνίδια της, αλλά και σαν συμβολική ιστορία πάνω στην απωθημένη μνήμη ενός ολόκληρου λαού, του ισραηλινού, που ξεχνά συστηματικά ένα από τα πιο ειδεχθή εγκλήματα της σύγχρονης ιστορίας, που ο ίδιος διέπραξε. Μπρος - πίσω λοιπόν στο χρόνο και τις μνήμες, κομμάτια ενός παζλ που σιγά - σιγά συνενώνεται για να αποκαλυφτεί η φρίκη σε όλο της το μεγαλείο και πολύ καλή μουσική του Μαξ Ρίχτερ, για να καταλήξουμε στο συγκλονιστικό φινάλε, με τις αληθινές, κινηματογραφημένες εικόνες από τα στρατόπεδα.
Φυσικά και πρόκειται για μια από τις πιο δυνατές αντιπολεμικές ταινίες που έγιναν ποτέ. Αποκτά όμως πολύ μεγαλύτερη αξία, καθώς προχωρά πολύ παρά πέρα από το αντιπολεμικό στοιχείο. Από τώρα ήδη έχει πάρει θέση ανάμεσα στις καλύτερες ταινίες της χρονιάς.